LITERATURA

PRZEDSPRZEDAŻ - PREMIERA 6.05.2025

W przypadku niniejszego zbioru trudno mówić o jednorodności formy literackiej, co może nieco zaskakiwać w przypadku autora tak przywiązanego do tego pojęcia. Otrzymujemy zatem wybór tekstów długich i krótkich, spójnych treściowo lub wręcz poszatkowanych, prostych lub zagmatwanych, tajemniczych, trudno dostępnych – dyktowanych wprost przez rozbudzoną podświadomość Autora.

Zbiór esejów Myśleć/klasyfikować śmiało można uznać za komentarz Georgesa Pereca do niektórych ze swoich książek, swego rodzaju drogowskaz, który pomógł badaczom na lepszą orientację w jego twórczości. A że francuski pisarz nie lubił przemierzać tych samych dróg, wyjaśnia nam to już w pierwszym zdaniu eseju Uwagi o tym, czego szukam: „nigdy nie napisałem dwóch jednakowych książek, nigdy nie miałem ochoty powtórzyć w którejś z książek formuły, systemu czy stylu wypracowanego w poprzedniej”. Perec porównał siebie do rolnika, który uprawia już nie pisarską trójpolówkę (proza, poezja, dramat), ale do rolnika eksperymentującego z wieloma uprawami, z wieloma gatunkami. Jego poszukiwania, najogólniej rzecz ujmując, szły w kierunku socjologii codzienności, autobiografii, przymusów oulipijskich, a także powieści awanturniczych, kryminałów, które czytałoby się jednym tchem. Jako członek Warsztatu Literatury Potencjalnej (Ouvroir de Littérature Potentielle) zaznaczał jednocześnie, że „prawie każda z moich książek jest w pewnym sensie autobiograficzna (kiedy na przykład w bieżącym rozdziale wtrącam aluzję do wydarzenia, które zaszło w ciągu dnia); niemal żadna nie powstaje też bez udziału przymusu lub innej struktury oulipijskiej, choćby symbolicznej, lecz nie oznacza to bynajmniej, że dany przymus lub dana struktura do czegokolwiek mnie przymuszają”. (Jacek Olczyk ze wstępu)

Autor Życia instrukcji obsługi nie zamierzał bynajmniej tworzyć reportażu historycznego – od początku kształtował zgromadzony materiał podług osobistego klucza. Nic w tym nowego, całe jego pisarstwo ma wszak wymiar autobiograficzny. Także na tym tle Ellis Island wypada nietypowo. Philippe Lejeune – największy teoretyk autobiografii, a także autor osobnej rozprawy o Perecu – zaproponował prowizoryczną typologię jego pisania o sobie i pisania-siebie, która uwzględnia: projekty rozpoczęte, niezmodyfikowane i zrealizowane (Pamiętam że), projekty rozpoczęte, zmodyfikowane i zrealizowane (W albo wspomnienia z dzieciństwa), projekty rozpoczęte i zawieszone (L’Arbre; Miejsca, w których spałem), projekty rozpoczęte, nie zmodyfikowane i porzucone (Lieux), projekty rozpoczęte, zmodyfikowane i porzucone (Les Lieux de la tren- taine, L’âge), wreszcie nie-projekty zrealizowane (La Boutique obscure). Ellis Island w ogóle nie zostaje przez badacza wzmiankowane, choć jest dziełem jawnie autobiograficznym. Aby je uwzględnić, należałoby rozbudować klasyfikację o dodatkową pozycję, reprezentowaną tylko przez ten jeden okaz: to projekt wspólny, rozpoczęty, zrealizowany i nieustannie modyfikowany… za życia autora i po jego śmierci!
(Jerzy Franczak)